Historiek en situering

Het gehucht Velle situeert zich ten noordoosten van Temse op de cuestakam van het Waasland op de scheidingslijn van de zandgrond en de zandleemgrond van de barbierbeekvallei. Velle wordt geflankeerd door de gemeenten Kruibeke, Haasdonk en de stad Sint Niklaas. 

Vondsten uit de Romeinse en de Gallo-Romeinse periode wijzen op vroege bewoning. 

Dit is niet verwonderlijk aangezien Velle zich situeert langs de heerbaan die de verbindingsweg was tussen Kortrijk, Destelbergen en Antwerpen. Op Velle werden meerdere succesvolle opgravingen gedaan die de vroegere bewoning uit die periode kunnen aantonen.  Diverse opgegraven voorwerpen bevinden zich ondermeer in het Gemeentemuseum van Temse en het Stadsmuseum van St Niklaas. 

Dit gedeelte van de heerbaan werd aanvankelijk Hogeheerweg genoemd en veel later de Veldmolenstraat. Op oude historische kaarten zijn den Doorn en de Velde terug te vinden.. 

Plaatsnaam De Velde werd voor het eerst in geschriften van 1350 vermeld. De Velde werd uiteindelijk de Velle.  

De latere straatbenaming Veldmolenstraat heeft te maken met de houten graanmolen die er gebouwd is rond 1463. Deze bevond zich halverwege tussen den Doorn en de Velle. Oorspronkelijk werd de molen Doornkynemolen genoemd later Veldmolen. De molen was eigendom van de St Pietersabdij van Gent en werd aan de molenaarsfamilies verpacht.  

De molen waaide om in 1807, werd heropgebouwd , gemoderniseerd en gemechaniseerd tot stoommaalderij in 1880.  In 1923 stond de molen er versleten en afgetakeld bij en hij werd in 1926 gesloopt. Op heel wat tekeningen, foto’s en schilderijen wordt de molen en de schouw afgebeeld. In de Landmolenstraat heeft ook een windmolen gestaan, de Landmolen, eveneens gebouwd in de 15e eeuw en verdwenen in 1830. 

Het tweede monument betreft de Sint Jozefskerk die gebouwd werd in 1902 op grond geschonken door de familie Heyvaert-Van Raemdonck uit Sint Niklaas. Het is een landelijke, laat-neogotische kruiskerk opgetrokken in baksteen, oost georiënteerd. De strijd om de bouw van de kerk heeft 13 jaar geduurd en de realisatie is uiteindelijk te danken aan de parochianen van Velle met vooral Jozef Daelman (Jan Kerk) als bezieler. Het heeft echter nog tot 1910 geduurd vooraleer Velle een zelfstandige parochie werd.  

Velle beschikt ook over een basisschool waar nu ruim 400 leerlingen basisonderwijs genieten. Het eerste schoolgebouwtje van Velle bevond zich op den Doorn.  

Belangrijke recente feiten voor Velle waren de gemeentefusie van 1976 waarbij een belangrijk deel van Vellese grond samen met hun bewoners aan Sint Niklaas werd gehecht. De bouw van de E3 (E17) in 1970 sneed Velle in twee delen en maakte een eind aan de landelijke stilte.   

Hoewel de typologie van Velle nog steeds geldt als landelijk gebied met gespreide bebouwing zien we de laatste jaren rond de kern een transformatie naar meer appartementsbouw en bevolkingsaangroei terwijl het aanbod aan basisgoederen en diensten nagenoeg verdween.  

Velle telde eind 2020 1374 inwoners zonder de 300 Vellenaars die nu op grondgebied St Niklaas wonen.  

Velle is steeds gekenmerkt geweest door een levendige gemeenschap met zin voor samenhorigheid en een wat eigenzinnig karakter. Getuige hiervan de uitbundige kermisdagen in augustus met zijn traditionele jaarmarkt, wielerwedstrijden, smoutebollen en randanimatie. Het origineel taalgebruik neigt het naar het dialect van Haasdonk en Bazel.